آسمان شب

صورت های فلکی چه هستند؟

آیا تا کنون ستارگان را طوری نگاه کرده اید که از نحوه ی قرارگرفتن آنها خطوط و شکل هایی در ذهن خود برایشان ترسیم کنید؟

در روزگار باستان مردم این کار را تقریباً در همه جای جهان می کردند و به هر گروه از ستارگانی که گرد هم قرار می گرفتند ، نامی می دادند.

پس هر گروهی از ستارگان بدینگونه در قالب شکلی ترسیم شده ، میان شان رابطه ای برقرار می گردید . هر گروه از این ستارگان را به فارسی یک « صورت فلکی » یا « برج » می نامند ، ولی به انگلیسی آنرا می گویند : کانستِلیِ شِن constellation که از واژه ی لاتین ( ستِلا ) گرفته شده و به معنای « مجموعه ی ستارگان » است .

واژه ی بالا که امروزه بکار می رود یادگار رومیان قدیم و حتی یونانیان بسیار قدیم تر است . بخشی از چیزهایی را که یونانیان درباره ی ستارگان می دانستند ، از مردم بابل فرا گرفته بودند .

بابلیان برخی از شکل هایی را که خود از روی ستارگان ترسیم کرده بودند ، نامگذاری می کردند . بعضی ها را به نام حیوانات و بعضی دیگر را به نام های پادشاهان ، ملکه ها و قهرمانان افسانه ای خود ، می خواندند.

سپس یونانیان آمدند و آنان بسیاری از نام های بابلی را دگرگون کرده ، نام قهرمانان خود را مانند هِرکول ، اُریون و پرشاوش ( فرزند زِئوس ) جایگزینشان کردند.

آنگاه رومیان آمدند و آنان نیز به نوبه ی خود دگرگونی های بیشتری در بُرج ها پدید آوردند .

امروزه برای برج های ستارگان همان نام های قدیمیشان هنوز بکار می رود . ولی با این وصف همیشه آسان نیست تصویری را که این نام ها بازگو می کنند، در آسمان پیدا کرد . مثلا نام برج آکیلا را می بریم که به معنای عقاب است . همچنین برج های کَلب اکبرو کَلب اصغر که به معنای سگ بزرگ و سگ کوچک است. یا برج میزان که به معنای ترازو است . بنابراین ، شکل واقعی این برج ها چندان شباهتی به نام هایشان ندارد .

در حدود سال 150 میلادی بَطلَمیوس ، اخترشناس مشهور باستان ، چهل و هشت برج را نام برد که خود آنها را به خوبی می شناخت . البته همه ی آسمان با این 48 برج پر نمی شد . از این رو اخترشناسانی که بعد آمدند برج های دیگری را نیز به صورت برج های بَطلَمیوس افزودند .

برج های بعدی گاهی به نام وسایل و ابزار علمی نیز نامیده می شدند . مانند: پَرگار ، میکرسکوپ و سِکستان ( زاویه یاب ) . امروزه اخترشناسان 88 برج را در آسمان پیدا کرده اند.

هر برجی برای خود منطقه ای در آسمان پدید آورده . یعنی هر ستاره ای تعلق به یکی از برج ها دارد ، درست مانند اینکه هر شهری به کشوری تعلق می یابد .

در گذشته ، مرز و حدود برج ها را بسیار نامنظم ترسیم می کردند وبسیاری از آنها دارای خطوط منحنی بودند . ولی در 1928 اخترشناسان چنین تصمیم گرفتند که همه ی این خط ها را راست کنند، تا طرح هریک از برج ها فقط با خطوط راست قابل ترسیم باشد .