آسمان شب

کهکشان ها

هر گوشه از آسمان شب را نگاه کنید، انبوه ستارگانی را میبینید که در اعماق سیاهی که فضا نام دارد، پراکنده شده اند. بنابراین شاید گمان میکنید جهان هستی ستارگانی است که در سرتاسر فضا پراکنده اند. اما این چنین نیست. در آسمان میتوانید دسته ای از ستارگان را ببینید که در گوشه ای از آسمان به شکل یک جزیره به نظر میرسند. همچنین در این فضای بی کران، گروه دیگری از ستارگان را میبینید که به صورت جزیره جدا هستند و بین این جزیره های فضایی فضایی خالی است. به این جزیره های ستاره ای کهکشان میگویند.

کهکشان ما راه شیری نام دارد که به صورت یک صفحه پهن است و در مرکزش برآمدگی بزرگی دارد. کهکشان ما میلیارد ها ستاره دارد.بخش زیادی از ستارگان کهکشان را شیری در بازوهای مارپیچ آن جای گرفته اند. بازوهای مارپیچ از بخش برجسته مرکزی آن سربرآورده اند. بیش تر کهکشان ها شکل مارپیچی دارند و برخی دیگر بیضی شکل هستند و بازویی ندارند. برخی از انواع کهکشان ها نیز هیچ گونه شکل منظمی ندارند و به آنها کهکشان های نا منظم میگویند.

کهکشان راه شری به قدری بزرگ است که صد هزار سال طوب میکشد تا یک پرتو نور از یک سر آن به سر دیگر کهکشان برود. بنابراین پهنای این کهکشان صد هزار سال نوری و دست کم صد میلیارد ستاره دارد.

همسایه های کهکشانی

کهکشان ما در سفر خود تنها نیست. کهکشان راه شیری همراه با حدود سی کهکشان دیگر، سر میکند و با هم گروه محلی را تشکیل میدهند. از کهکشان های همسایه ما، تنها سه کهکشان را چشم غیر مسلح میتوان دید.

در برخی از بخشهای جهان دو کهکشان را میوان به صورت توده ای ابری مه آلود دید که ابر ماژلانی کوچک و ابر ماژلانی بزرگ نامیده میشوند. ابر ماژلانی بزرگ نزدیک ترین کهکشان به ماست و از کهکشان ما 170هزار سال نوری فاصله دارد اما اندازه آن یک سوم اندازه کهکشان راه شیری است.

در صورت فلکی آندرومدا در آسمان نیمکره شمالی، کهکشان بسیار بزگتری وجود دارد که به صورت توده ابر مه آلود دیده میشود. اندازه این کهکشان حدود نصف اندازه کهکشان راه شیری است و دو میلیون و سیصد هزار سال نوری از ما فاصله دارد.

کهکشان های فعال                                            

از آنجا که هر کدام از کهکشان ها از میلیارد ها ستاره تشکیل شده اند، بیش تر آنها مقدار فراوانی انرژی از خود پخش میکنند. اما تعداد کمی از کهکشان های انرژی بسیار زیاد و شگفت انگیزی پخش میکنند و همین باعث شده است که در این سال ها این کهکشان ها بسیار مورد توجه قرار بگیرند. ستاره شناسان آن ها را کهکشان های فعال نامیده اند و بر این باورند که سرچشمه انرژِ شگفت انگیز آنها سیاهچاله هایی است که باقیمانده انفجار ستاره ای هستند.

برخی از کهکشان های فعال مقداربسیار زیادی انرژِ از خود پخش میکنند. این کهکشان ها انرژِ خود را نه به صورت انرژی نورانی بلکه به شکل موج های رادیویی پخش میکنندو به همین دلیل کهکشان های رادیویی نام دارند. کهکشان رادیویی آلفا دجاجه ده میلیون برابر یک کهکشان معمولی، انرژی را به صورت امواج رادیویی از خود منتشر میکند. کوآزار ها(اختروش ها) از انواع دیگر کهکشان های فعال هستند. هنگامی که به وسیله تلسکوپ به این اجرام نگاه می کنیم، مانند ستاره اند اما در حقیقت در فاصله بسیار دور از ما قرار گرفته اند و میلیاردها سال نوری از ما فاصله دارند. برای اینکه این اجرام از چنین فاصله دوری، قابل دید باشند، باید صدها برابر کهکشان ها بدرخشند.